Deflasyon, mal ve hizmetlerin fiyat düzeyindeki genel düşüştür. Genellikle para ve kredi arzındaki bir daralma ile ilişkilendirilir, ancak artan verimlilik ve teknolojik gelişmeler nedeniyle fiyatlar da düşebilir. Ekonominin, fiyat düzeyinin ve para arzının sönüyor mu yoksa şişiyor mu, farklı yatırım seçeneklerinin çekiciliğini değiştiriyor. Peki Deflasyon nedir? Çeşitleri nelerdir? Deflasyona karşı nasıl tedbirler alınmalı? İşte ayrıntılar...
Deflasyon Nedir?
Kısaca tanımını yapacak olursak deflasyon, paranın satın alma gücüdür. Deflasyon, bir enflasyon sonucunda değerini yitirmiş olan paranın, değerinin tespitinde faydalanılan yollardan biridir. Fakat para değerindeki düşüşün fazla olduğu takdirde deflasyon da az olur, ülke ekonomisinde riskli sonuçlara neden olabilir.
Genel olarak piyasada var olan para miktarının azaltılması sonucunda toplam talepte ve fiyatlar genel düzeyinde meydana gelen düşüşü temsil eder. Fiyatlarda yaşanacak bu düşüşün oluşabilmesi için paranın var olma hızında bir değişme yaşanmaması gerekmektedir. Gelişmiş ülkelerde deflasyon genellikle konjonktürel özellikle hareket edildiğinde varlığını gösterir.
İncelediğimiz zaman genel olarak devletin, iradi şekilde deflasyonist bir politika izlemesine pek rastlanmaz. Deflasyon dönemlerinde görülen fiyatlarda yaşanan düşüşe doğru orantılı olarak var olan işsizlik düzeyinde de bir yükselme gözlemlenir.
Uzman iktisatçılar, gelişmiş ülkelerin mevcut özelliklerinin, devamlı bir deflasyonist eğilime sebep olacağını, bir başka deyişle ülkenin talep düşüşü yaşaması sonucunda her daim bir işsizlik ve atıl kapasite ile burun buruna geldiklerini söylemektedirler. Diğer yandan deflasyonun bir önceki dönemde oluşan enflasyonun oluşturduğu sonuç olduğu söylenmektedir.
Devletler, para ve maliye politikası araçlarını kullanarak deflasyonla mücadeleye girebilir. Halkın satın alma gücü, bütçe açıkları ve para arzı artışı ile çoğaltılarak talebin mevcut milli hasılanın satılmasına olanak sağlayacak şekilde artış göstermesine gayret eder.
Deflasyon Çeşitleri Nelerdir?
1. Ekonomide Deflasyon Nedir?
Bir ekonomide deflasyon, genel faaliyetlerin taşıdığı hacimde meydana gelen daralma durumudur. Deflasyon içine düşmüş bir ekonomide milli gelir ve istihdam azalır, stoklar çoğalır, işsizlik artar ve fiyatlar gerileme gösterir. Keynesçil analizin belirttiğine göre deflasyonun nedeni, efektif talep yetersizliğinden kaynaklanır. Bir başka deyişle, toplam talebin toplam üretimi karşılayamıyor oluşudur. Üretilenlerin tümü satış görmediği için fazla üretim stoklanır, yeni üretime gidilemediği için de işçilere gerek kalmaz ve işsizlik artışı görülmüş olur. Böylece deflasyon, enflasyonun tersini özelliği taşımaktadır. Ekonomik duraklamada deflasyonun ileri seviyeye ulaşması şekli de depresyonu oluşturur.
Deflasyon yaşanması durumunda milli gelir ve istihdam seviyesindeki düşme dayanılamayacak boyutlara gelebilir. Deflasyon yaşanan bir ekonomide Keynes, tam istihdamın sağlanması için alınabilecek önlemleri açıklamıştır. Deflasyonda alınabilecek önlemler toplam talebi arttırma yolunu izlemektir. Bunun sağlanması için de kamu harcamaları artırılır ve vergiler azaltılarak açık bütçe politikası uygulanmalıdır. Bu tarz maliye politikasının yanında para politikasıyla faiz oranlarının düşmesi de gerekli önlemler arasında yerini almalıdır. Kamu harcamalarında oluşacak artışla beraber vergi ve faizlerin düşmesi de özel kesimin tüketim ve yatırım harcamalarındaki artış sayesinde talep yükselecek, bu da milli gelir ve istihdam seviyesinin yeniden yükselmesini sağlayacaktır.
2. Para Deflasyonu Nedir?
Tedavüldeki var olan parayı çekip, yok etmektir. Belçika'da 1944 yılında ve İkinci Dünya Savaşı sonrası işgal atındaki Almanya'da da 1948 tarihinde benzer bir uygulama gerçekleştirilmiştir.
3. Mali Deflasyon
Devletin yararları adına bankalar, bazı ödeme araçları çıkarır ve devlet bunları karşıladığında ise deflasyoncu iktisat politikasının bir kolu olan mali deflasyon gerçekleşir.
4. Kredi Deflasyonu
Bankaların sunduğu krediyi düşürmek ya da zora sokmak için oluşturulan bir deflasyon biçimidir. Burada yapılması amaçlanan durum arzın veya talebin düşüşünü sağlamaktır.
