Spekülasyon Nedir?
Spekülasyon, döviz ya da menkul kıymetlerin piyasa fiyatı hususunda tahmin yürütmek ve bu tahminler ışığında tüm piyasa rizikolarını yüklenerek mevzu bahis ekonomik varlığın alımı ya da satımına denmektedir.
Spekülatör yani spekülasyonu gerçekleştiren kişi bir nevi kumar oynuyor durumunu alır. Şayet tahminlerinin gerçekleşmediği takdirde sattığı ya da satın aldığı mal, döviz veya hisse senedinden kar yerine zarar elde edebilir.
Örnek olarak dövize bakacak olursak, spekülatör, doların Türk lirası değerinin ilerleyen dört aylık sürece kalmadan belirli bir düzeyde yükseliş göstereceği görüşünde bulunmuş olsun. Bu durumda piyasadan bugünün fiyatı üzerinden dolar satın almaya başlar ve bunları faiz oranlarından yararlanmak için bir bankada açtıracağı dolar hesabına yatırır ve beklemeye başlar. Amacı, ileriki tahminlerine uyum sağlayarak, dolar fiyatının yükseldiği takdirde sahip olduğu dolarları Türk lirası karşılığında satmak ve aradaki kur farkından yararlanarak kar elde etmektir.
Spekülatör Ne İş Yapar?
Spekülatörün sağlayacağı kar rizikoyu yüklenmenin bir karşılığıdır. Çünkü, spekülatörün tahminleri olumsuz sonuç da verebilir. Örneğin, verdiğimiz örnekten devam edersek dört ay sonra döviz kurunda yükselme değil de düşüş yaşandıysa spekülatör kar yerine zarar edecektir. Şunu belirtmekte fayda var; spekülatörün tahminleri altı boş tahminler değildir. Spekülatör, fiyatların ilerleyen dönemlerde oluşacak seyrini önceden kestirmek konusunda uzman olan kişidir.
Spekülatör konu hakkındaki tüm göstergeleri dikkate alır ve bir tahmin oluşturur. Normal şartlarda işinde uzman olan bu kişilerin yanılma olasılığı fazla değildir. Yukarıdaki örneğin tersi olarak, spekülatör, eğer ilerde paranın değerinin düşüş göstereceğini bekliyorsa bu kez elinde bulundurduğu dolarları hemen satacak ve Türk lirası fonları tutacaktır. Döviz spekülasyonu her zaman dövizin alış ve satışının anında yapıldığı piyasada gerçekleştirilmez, önem taşıyan bir kısım Vadeli Döviz Piyasasında gerçekleştirilmektedir.
Bahsi geçen bu piyasaların en belirgin özelliği, alım ve satım sözleşmelerinin bugün itibari ile yapılması, dolayısıyla alınıp satılacak miktarın ve fiyatın bugünden belirlenmesi ancak dövizin ve onun karşılığını taşıyan Türk lirası ödemelerinin 30, 60, 90 gün sonra gibi bir zaman diliminde gerçekleştirilmesidir.
Bu piyasada gerçekleştirilen spekülasyonda da temel prensip benzerlik gösterir. Spekülatör geleceğe yönelik tahminler yürütür. Eğer ilerleyen zamanlarda, örneğin dolar fiyatının yükseliş göstereceğini bekliyorsa vadeli döviz piyasasında gelecekte teslim şartıyla dolar alımı sözleşmesi yapar.
Farzedelim ki birkaç sonra sözleşmenin süresi doldu, bu dolarları, karşılığı olan Türk lirası fonlarının ödemesini yaparak devralır. Yine tahmini gerçekleşmiş ve dolar fiyatı yükselişe geçmişse vadeli sözleşmede kararlaştırdığı gibi, ödediği düşük fiyat ile bu yüksek fiyat arasında oluşan fark, onun karını oluşturacaktır. Fiyatlardaki düşme durumu yaşanır ise zarar edecektir. Eğer birkaç ay sonra, örneğin dolar kurunun düşeceği tahmin inde bulunmuş olsaydı, buradaki duruma ters bir davranış göstermiş olacaktı.
Bahsi geçen açıklamalar açıklamalar döviz piyasası spekülasyonu geçerlilik taşır. Ancak emtia ve menkul kıymet piyasalarında yapılacak spekülasyonun oluşum şekli de bundan farklılık göstermemektedir.
